|
Ön germe Kuvveti Kayıpları
Ön germe işlemi yapılmış ve üretimi bitirilmiş, montajı tamamlanmış ve kullanıma alınmış ön gerilmeli boşluklu döşeme elemanlarında çeşitli ön germe kuvveti kayıpları söz konusudur. Bu kayıplar üretim ve kullanımda çeşitli aşamalarda meydana gelirler. Tasarım esnasında bu kayıpları göz önüne almak ve kaybedilen kuvvetten ötürü azalan taşıma kapasitelerini hesaplamak, bu azalmış kapasitelere göre ihtiyaç varsa halat alanı veya ön germe kuvvetlerini arttırmak gereklidir. Güncel ACI 318 ve PCI versiyonlarında kayıp hesaplamaları açıklanmıştır. TS 3233’de ise bir hesap yöntemi belirtilmemiş olup, geçerli bir yöntem ile hesaplanmadığı sürece kayıplar ve oranları şu şekilde belirlenmiştir.
Betonun ön germe esnasında elastik kısalması: Ön germe halatlarının çekme esnasında boyları uzar. Beton ile tam aderans sağladıklarında halatlar geri boşaltılır ve bu kuvveti betonda basınç gerilmesi oluşturacak şekilde aktarırlar. Bu esnada halatlar eski boylarına dönmeye çalışırlar. Ancak çelik kadar esnek olmayan ve kesit olarak rijit olan beton bu kısalmayı bir miktar engeller. Ne var ki yüksek ön germe kuvveti halatlar ile birlikte beton kesiti de bir miktar kısaltır. Bu kısalmaya bağlı olarak bir miktar kuvvet kaybedilmiş olur. TS 3233’e göre bu kayıp toplam ön germe kuvvetinin %3’ü kadardır.
Betonda Rötre (büzülme) : Rötre, büzülme, kılcal çatlak oluşumu anlamına gelir. Taze veya prizini almamış betonun hidratasyon ısısı ile su kaybederek veya ortam ile sıcaklık farklarından dolayı büzülerek çatlaması durumudur. Diğer bir deyişle rötre, yük etkisi olmadan betonda su kaybı sonucu ortaya çıkan bir deformasyondur. Rötre çatlaklarını engellemek için beton henüz tazeyken sulanır veya oluşması muhtemel rötre çatlaklarını belirli noktalara yönlendirmek için üretilen ürünler üzerinde çentikler oluşturulur. Betondaki bu beklenmeyen şekil değişimi ön germe kuvvetinin bir kısmının kaybına neden olur. TS 3233’e göre bu kayıp %7 düzeyindedir.
Betonun sünmesi: Beton yapı elemanları dış çevrenin etkisi sonucu zamanla deformasyona uğrarlar. Yük etkisi altındaki betonda ilk anda oluşan deformasyon ani ve elastiktir, daha sonra zamana bağlı deformasyonlar oluşur. İlk anda oluşan deformasyonlar elastik, daha sonra oluşanlar ise sünme olarak adlandırılır. Betonun sünme deformasyonu temel sünme ve kuruma sünmesi olarak iki kısma ayrılır. Çevre ile su alışverişinin olmadığı durumda ve yük etkisi altında oluşan deformasyonlar temel sünme, değişen nem ortamında ve yük etkisinde oluşan deformasyonlar ise kuruma sünmesi olarak adlandırılır. Sünme ile rötre arasındaki fark rötre oluşumunda herhangi bir yük etkisinin olmayışıdır. TS 3233’de sünme kayıpları %6 düzeyinde ön görülmüştür.
Ön germe halatlarının gevşemesi: Ön germe halatları ile ilgili TS 5680’de de tanımlandığı gibi çeşitli gevşeme değerleri vardır. Ön germe halatlarının gevşememesi ve üzerlerindeki gerilmeyi kaybetmemesi tasarıma esas unsurdur. Ne var ki tüm ön germe halatları zamana bağlı olarak bir miktar gevşeme yaparlar. Bu değerler çeşitli testler ile belirlenmiş ve sınırlandırılmıştır. Ön gerilmeli beton teknolojisinin kullanıldığı yapı elemanlarında çok düşük gevşemeli ön germe halatları kullanılır. TS 3233’e göre bu gevşeme nedeni ile ortaya çıkan kuvvet kaybı %1 dolayındadır. |
|
|